Kanın damarlarda mavi, atardamarlarda ise kırmızı olduğu bir efsanedir. Tıbbi diyagramlarda damarlar mavidir; bunun nedeni insan kanının rengi olması değil, sadece damarları atardamarlardan ayırmaktır.
Damarlardaki kan, atardamarlardaki daha parlak kırmızı kanla karşılaştırıldığında biraz daha koyu kırmızıdır.
Peki, eğer kan kırmızıysa, neden deriden görünen damarlar mavi veya yeşil görünüyor? Derideki damarların rengi de kırmızı olması gerekmez mi?
Her şey cildin ışığı emme şekline bağlı
Derinin ve damarların ışığı emme, yansıtma ve dağıtma şekli nedeniyle derideki damarlar gözümüze mavi görünüyor.
Eğer bir toplardamara veya atardamara tek başına bakma fırsatınız olursa, her iki kan damarının da beyaz olduğunu göreceksiniz.
Sinirler bile beyazdır ve aslında, ışığın belirli bir dalga boyunu emen ve diğer tüm dalga boylarını yansıtan bir pigmente sahip olmadıkları sürece çoğu doku öyledir.
Beyaz ışık, gökkuşağının renk spektrumuyla aynı hizada olan farklı dalga boylarındaki ışıktan oluşur. Bir nesnenin rengi, nesnenin hangi dalga boylarını emdiğine ve hangisini yansıttığına bağlıdır.
Genel olarak deri ve biyolojik dokular karmaşıktır. Cildin farklı doku ve hücre türlerinden oluşan birkaç katmanı vardır. Deri hücreleri, yağ hücreleri, saç kökleri, melanin ve kollajen lifleri ve tabii ki kan damarları var.
Beyaz ışık cilde çarptığında geniş dalga boyu spektrumu ve renkleri benzersiz bir şekilde etkileşime girer.
Spektrum genelinde kırmızı ışık (700 nm) deriden en fazla nüfuz ederken, mavi ışık (450 nm) en az nüfuz eder.
Mavi ışık cilde en az nüfuz ettiğinden, aynı zamanda ciltteki moleküler maddeler tarafından ilk saçılan ışıktır.
Damar bulunan bölgelerde kırmızı ışık damarlara ulaşacaktır. Damarlar çoğunlukla oksijensiz kan içerirken, arterler (atardamarlar) oksijenli kan taşır.
Oksijeni alınmış kan kırmızı ışığı emer. Oksijenli kan kırmızı ışığı yansıtır, bu nedenle atardamarlardan veya kılcal damarlardan gelen kan, damarlardaki kestane rengi görünen kandan daha parlak kırmızı görünür.
İki olayı birleştirdiğinizde mavi görünümlü damarlar elde edersiniz. Cilt mavi ve yeşil ışığı saçar ve damarlar kırmızı ışığı emdiği için göze yalnızca mavi ve yeşil dalga boyları ulaşır.
Işığın oyununu kendiniz gözlemleyin
Işığın oyununu kendiniz görmek istiyorsanız yapabileceğiniz küçük bir deney var. Kolunuza kırmızı ve mavi ışık tutun. Bunu yapmak için bir el fenerini kırmızı ve mavi selofan kağıdı ile kaplayın.
Daha sonra feneri, elinizin arkasındaki veya kolunuzun içindeki damarlara tutun ve yakıp söndürün.
Kırmızı ışıkta damarlarınızın daha belirgin hale geldiğini göreceksiniz. Mavi ışıkta yalnızca mavi renkli cildi görürsünüz, damarları göremezsiniz.
Doktorlar ve gece kulüpleri bunu kendi avantajlarına kullanıyor. Hemşireler ve doktorlar, enjeksiyon ve kan alma amaçlı damarları tespit etmek için kırmızı renkte parlayan (700 nm) veya kızılötesi ışık (760 ila 1 milyon nm) bir damar bulucu kullanabilirler. (Yukarıdaki görsel.)
Gece kulübü tuvaletleri ise tam tersini yapıyor; mavi ışık kullanarak damar içi uyuşturucu kullanımını caydırıyor ve damarların yerini bulmayı zorlaştırıyor.
Neden atardamarları değil de sadece damarları görebiliyoruz
Çoğu atardamar, vücutta daha derinlerde bulunur. Bilekten geçen ve nabzı saymak için kullanılan radyal atardamarlar gibi birkaç atardamar vücut yüzeyine yakındır. Ama onları yine de göremeyiz.
Bunun için üç sebep var. Birincisi, atardamarlar hala en yüzeysel damarlardan çok daha derinlerde bulunuyor.
İkincisi, atardamarların duvarları çok daha kalın olduğundan ışık dalgaları kanla etkileşime giremez.
Üçüncüsü, atardamarlar oksijenli kan taşırlar ve bu kan, kırmızı ışığı oksijensiz kan kadar absorbe etmez.
Göremediğiniz iki tür damar daha vardır: Adından da anlaşılacağı gibi vücudun derinliklerinde bulunan derin damarlar ve akciğerlerden çıkan akciğer damarları.
Kılcal damarlarınızı görebilirsiniz ve bunlar yeşil veya mavi görünmez. Çünkü kılcal damarlar saçtan bile daha incedir, damarlardan ziyade cilde daha yakındırlar ve içlerinden akan parlak kırmızı kan nedeniyle kırmızımsı pembe görünürler.
Damarlarınız yeşil de görünebilir
Ten renginize, ne kadar bronzlaştığınıza ve yarı saydam bir cilde sahip olup olmadığınıza bağlı olarak damarlarınızın rengi biraz farklı olabilir..
Damar ne kadar derin olursa o kadar yeşil görünür, damar ne kadar yüzeysel olursa ışığın dağılma şekli nedeniyle o kadar mavi ve hatta mor görünür.
Bunu morluklarda da görüyoruz. Daha yüzeysel bir morluk mor görünür. Daha derin bir morluk ise genellikle yeşil görünüyor.